Các dòng sông lớn ở
nước ta đang bị xâm hại nặng nề là vấn đề được các chuyên gia đưa ra tại tọa
đàm “Sông ngòi và những thách thức” do Mạng lưới sông ngòi Việt Nam (VNR) tổ chức
ngày 11.12.
Theo VNR, trong vài thập niên gần
đây, các dòng sông bị đối xử rất tàn tệ. Ước tính của Bộ TN-MT năm 2010, hằng
ngày các con sông phải tiếp nhận 1,1 triệu m3 nước thải công nghiệp, đến năm
2020, con số này khả năng sẽ tăng lên 2,4 triệu m3.
30 triệu dân có nguy cơ bị thiếu
nước
Thời gian qua, mọi thông tin liên quan đến dự án lấn sông Đồng Nai dường như bị chìm xuống. Chúng tôi cũng muốn tham gia ý kiến nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Đề cương thực hiện lại ĐTM cho dự án này do Trường ĐH Thủy lợi gửi Bộ TN-MT thẩm định vẫn chưa được duyệt, chưa được công khai nên không ai biết diễn biến tiếp theo sẽ ra sao
Bà Đào Thị Việt Nga, người điều hành VNR
Các sông ngòi bị ô nhiễm tập
trung chủ yếu ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, sông gần làng nghề, ở
vùng đồng bằng sông Cửu Long (do nuôi cá lồng bè, thủy điện thiếu nghiên cứu
đánh giá tác động đầy đủ). Nếu tình trạng xâm hại các dòng sông tiếp tục không
được cải thiện sẽ khiến nguy cơ thiếu nước sinh hoạt của khoảng 30 triệu dân ở
các thành phố hiệu hữu rõ hơn. Tương lai không xa, nước ta sẽ rơi vào tình trạng
thiếu nước ngọt trầm trọng.
Bà Trần Thị Lệ Anh, đại diện Tổng
cục Môi trường (Bộ TN-MT) cho biết, tình trạng ô nhiễm nặng nề nhất là ở các
dòng sông Cầu, sông Nhuệ - Đáy và hệ thống sông Đồng Nai. Nguồn gây ô nhiễm chủ
yếu là từ nước thải sinh hoạt, công nghiệp, nông nghiệp, khai khoáng, giao
thông vận tải thủy, nuôi trồng thủy hải sản...
Đặc biệt, sông Cầu đoạn chảy qua
tỉnh Bắc Ninh bị ô nhiễm trầm trọng do có nhiều làng nghề tập trung. Còn ở lưu
vực sông Nhuệ - Đáy cũng đang chịu sự tác động mạnh của nước thải sinh hoạt và
các hoạt động công nghiệp, nông nghiệp, thủy sản khiến chất lượng nước đến mức
báo động, vào mùa khô thì càng nghiêm trọng hơn. Biểu hiện rõ nhất là đoạn sông
Tô Lịch - sông Lừ - sông Sét - sông Kim Ngưu... bốc mùi hôi thối nồng nặc.
Hệ thống sông Đồng Nai chảy qua
11 tỉnh nhưng nguồn nước đang bị ô nhiễm trên diện rộng, mức độ ngày càng gia
tăng từ thượng lưu đến hạ lưu. Các điểm nóng nhất là ở các vùng trung lưu và hạ
lưu sông Sài Gòn, Đồng Nai, Thị Vải, một số kênh rạch ở TP.HCM. Năm 2015, sông
Sài Gòn đoạn chảy qua cầu Phú Cường, TX.Thủ Dầu Một, cầu Phú Long bị ô nhiễm vi
sinh tăng nhiều lần so với năm 2014...
Xẻ thịt bãi bồi làm sân tennis,
biệt thự
Tại tọa đàm, TS Đào Trọng Tứ,
Giám đốc Trung tâm phát triển bền vững tài nguyên nước và thích nghi biến đổi
khí hậu (CEWAREC) đã đưa ra những bức ảnh, bằng chứng về thực trạng dòng sông Hồng
(còn gọi là sông Cái) đoạn chảy qua TP.Hà Nội bị xâm hại.
Ông Tứ đã bỏ nhiều công sức đi ngược
xuôi dòng sông Hồng đoạn chảy qua trung tâm TP.Hà Nội dài khoảng 40 km từ địa
phận xã Thượng Cát (Q.Bắc Từ Liêm) đến xã Vạn Phúc (H.Thanh Trì) để “mục sở thị”
những thay đổi theo chiều hướng xấu đi của dòng sông trong những năm gần đây.
Xâm hại phổ biến nhất là tình trạng người dân ở ven sông đổ rác thải, chất thải
xây dựng tạo mặt bằng rồi làm nhà diễn ra khá phổ biến, không theo quy hoạch
nào.
Cùng với đó, bãi bồi ven sông thuộc
hành lang thoát lũ, đặc biệt ở phía bờ gần trung tâm thành phố bị xẻ thịt làm
sân bóng đá, sân tennis, khu sinh thái, trang trại, thậm chí là biệt thự nhà vườn...
rất phổ biến. Nguy hiểm hơn, việc khai thác cát ở lòng sông diễn ra thiếu kiểm
soát cũng đã làm biến dạng lòng sông khá nặng nề, gây nguy cơ mất an toàn đê điều,
ô nhiễm môi trường, xấu cảnh quan dòng sông...
TS Tứ cũng cho hay, dòng sông Hồng
đoạn chảy qua trung tâm TP.Hà Nội đang bị “băm nát” bởi các dự án chỉnh trị
dòng sông. Mới đây, Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước VN đưa ra ý tưởng là
xây dựng 6 con đập dâng giữ nước quanh trung tâm Hà Nội. Tuy nhiên, tại tọa
đàm, nhiều chuyên gia đã tỏ ý không đồng tình với ý tưởng xây dựng 6 con đập
dâng giữ nước trên sông Hồng. Đồng thời, đề nghị Chính phủ không nên chấp thuận
tiếp tục triển khai nghiên cứu dự án này.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Hải Lý, đến từ
ĐH Xây dựng Hà Nội chia sẻ, kết quả phân tích số liệu cao trình mặt cắt ngang
bãi sông Hồng từ năm 1979 đến nay cho thấy, cao độ trung bình bãi sông hiện nay
đã cao hơn 0,7 - 0,8 m ở bờ trái và khoảng 1 m ở bờ phải. Xuất hiện hiện tượng
hạ thấp mực nước trong mùa kiệt gây khó khăn đối với giao thông thủy và lấy nước
tưới nông nghiệp. Khả năng thoát lũ của dòng sông bị giảm, nước chảy với vận tốc
chậm sẽ gây bồi lắng mạnh... Thiệt hại từ tình trạng này không kém lũ lụt gây
ra.
TS Đào Trọng Tứ cho rằng, TP.Hà Nội
cần định hướng phát triển thành phố ở hai ven sông thay vì đang quay lưng lại với
sông Hồng như hiện nay.
Tốt nhất là dừng dự án lấn sông Đồng
Nai
Bên lề cuộc tọa đàm, TS Vũ Ngọc
Long, Viện trưởng Viện Sinh thái học miền Nam cho biết, sau khi Hội đồng thẩm định
Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) dự án lấn sông Đồng Nai do Bộ TN-MT
chủ trì không đồng ý với bản ĐTM do tỉnh Đồng Nai làm lại đã thống nhất giao
cho Trường ĐH Thủy lợi chủ trì làm lại ĐTM cho dự án. “Đề cương thực hiện ĐTM dự
án lấn sông Đồng Nai đã gửi lên Bộ TN-MT thẩm định, phê duyệt. Theo tiến độ, lẽ
ra đến nay (10.12.2015) đoàn khảo sát phải bắt đầu đi khảo sát thực tế nhưng Bộ
vẫn chưa phê duyệt xong đề cương, nên chưa thể bắt đầu”, TS Long nói.
Bà Đào Thị Việt Nga, người điều
hành VNR chia sẻ cảm thấy rất buồn khi biết thông tin Bộ TN-MT không dứt khoát,
giao các nơi làm đi làm lại ĐTM cho dự án này. “Thời gian qua, mọi thông tin
liên quan đến dự án lấn sông Đồng Nai dường như bị chìm xuống. Chúng tôi cũng
muốn tham gia ý kiến nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Đề cương thực hiện lại
ĐTM cho dự án này do Trường ĐH Thủy lợi gửi Bộ TN-MT thẩm định vẫn chưa được
duyệt, chưa được công khai nên không ai biết diễn biến tiếp theo sẽ ra sao. Ở
góc độ là người quan tâm, chúng tôi mong muốn các cơ quan chức năng được giao
làm lại ĐTM lần này công khai rộng rãi thông tin để xã hội cùng biết, góp ý.
Tuy nhiên, quan điểm của VNR là cần dừng dự án lấn sông Đồng Nai lại, không cần
phải thực hiện ĐTM nào nữa, tránh tốn kém nguồn lực xã hội. Thực sự mà nói, nếu
cơ quan chức năng vẫn có chủ trương ủng hộ cho doanh nghiệp làm dự án thì dù có
làm lại hay không làm lại ĐTM chỉ mang tính chất hình thức”, bà Nga nêu ý kiến.
Lê Quân
Blogger Comment
Facebook Comment